Marcel te Brake
De geschiedenis van de ‘tekening’ gaat lang terug. Marcel neemt ons mee langs een aantal highlights in de geschiedenis, langs verschillende technieken: grottekeningen, spot en propaganda, de eerste kinderboeken gemaakt in Adobe Illustrator (J. Otto Seibold) en andere grote inspirators, zoals Fiep Westendorp, Max Velthuijs, Saul Bass, Dick Bruna, Ootje Oxenaar, Max Kisman en diverse anderen.
Geschiedenis
Tienduizenden jaren geleden maakte de prehistorische mens tekeningen van paarden, bizons en neushoorns in zwart en oker op muren van verborgen grotten (oa. grot van Lascaux).
In de eerste armenbijbel uit 1462 (afbeelding hieronder) wordt al gebruik gemaakt van druk met losse letters. Het oudste (beeld)verhaal met tekstballonnen van Nederland is de Maanen Klaagbrief uit 1493, waarin ridder Bernhard van Meurs vertelt hoe hertog Karel van Gelre zijn afspraak niet nakomt.
Spotprenten
In feite is een spotprent een manier om commentaar te geven op een situatie of persoon, niet met woorden maar met een sterk beeld. Albert Hahn (1877-1918) was een bevlogen socialist en een politiek tekenaar. Bestuurders ergerden zich wild aan zijn prenten, maar arbeiders en lezers van de krant ‘Het Volk’ liepen met hem weg. Hij streed tegen onderdrukking en onrecht met de politieke prent als wapen.
Spot/propaganda
Het klopt dat spotprenten in tijden van oorlog vaak werden gepubliceerd in een propagandacontext. Zeker wanneer de tekenaars werden verplicht partij te kiezen. Zeker wanneer de overheid de persvrijheid aan banden legde. Zeker als het officiële pamfletten of affiches betrof, waar de klemtoon lag op vaderlandslievende symbolen, pathetiek en de klassieke tegenstelling tussen goed en kwaad.
Spotprent. Terwijl de Vrede van Versailles wordt ondertekend pakken donkere wolken zich samen. Rechts lacht de duivel. 1917-1923
Nieuwstekeningen
E.H. Shepard (illustrator van de boeken van Winnie de Poeh) was bij het aanbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1915 luitenant van de Britse artillerie. Hij zou tot het einde van de oorlog meerdere grote veldslagen meemaken, waaronder die aan de Somme in 1916 en om Passendale in 1917. Hadden zijn spotprenten voorafgaand aan zijn frontdienst nog een luchtig en opgewekt karakter, tijdens de oorlog kregen ze een donkerder karakter.
Techniek
Vladimir Vasilyevich Lebedev maakte deel uit van de Russische avant-garde: schilder, politiek cartoonist en een affichekunstenaar, met een experimentele stijl beïnvloed door Russische volkskunst, futurisme, constructivisme, suprematisme en kubisme.
Tsirk (The Circus) – 1925 (Links), Bagazh (Baggage) – 1926 (Rechts)
Jip en Janneke kinderpagina van Het Parool – 1952. Doordat de druktechniek in de jaren 50 nog geen (grijs)tinten toeliet zijn Jip en Janneke uitsluitend in zwart geïllustreerd. In de jaren 60 is de toepassing van kleur beter mogelijk. Meestal nog in een aantal kleuren, later ook in full colour. Ootje Oxenaar was de ontwerper van ons briefgeld (hierbij werden technische foefjes op losgelaten) en kinderpostzegels – 1964
Jaren 80 wordt er steeds meer op de computer (Apple Macintosh) geïllustreerd. De Amerikaanse illustrator James Otto Seibold begon eind jaren tachtig als één van de eersten de computer te gebruiken als gereedschap voor illustraties, en geldt in dit vakgebied als één van de pioniers. Op het linker plaatje zie alle vectoren van zijn lijnen in het programma Adobe Illustratror.
Vormgeving
Veel Nederlandse grafisch ontwerpers (Bruna, Velthuijs, Swarte) worden later illustrator. Door de (aflatende) techniek van de jaren 50 wordt menig ontwerp voorzien van een tekening. Door het krachtig vertalen van een boodschap in een simpele, grafische, silhouetachtige illustratie ontstaat de techniek van Dick Bruna voor het illustreren van Nijntje. Saul Bass was van 1950-1970 in Amerika erg beroemd vanwege zijn krachtige, grafische illustratie voor affiches maar ook voor de opening credits van de films van Hitchcock.
Infographics
Een infographic of informatieve illustratie is een verzameling afbeeldingen, objecten met minimale tekst om iets op een begrijpbare manier uit te leggen: een visuele weergave van informatie of gegevens. Er is een mooi boek uitgegeven waarin alle infographics van 9-11 van alle grote kranten in de wereld gebundeld zijn. Zo zie je hoe elke krant de ramp wilt vertellen door middel van een visualisatie van de gebeurtenis. Bij Diep merken we dat een boodschap overbrengen dmv. een infographic of animatie enorm is toegenomen.
Diep
Het maken van een goede infographic uitgelegd.
Conclusie
Centrale vraag: Hoe vertellen we het goede verhaal? De kracht van de ‘ambacht’ combineren met nieuwe technieken en de digitale houding die we steeds aan moeten nemen. Inspirerend om te zien hoe ‘tekeningen’ en technieken zich in de loop der jaren ontwikkeld hebben. En de ontwikkelingen gaan verder. Er komen steeds meer tools die het mogelijk maken om bepaalde data te vertalen naar infographics, logo’s enz.
